زنـدگـى شـنـاسى ، مردم را با اسلام كه زندگانى تواءم با آزادى - عزتهاست آشنا مى سـازد و مـستضعفان را كه دو گروه پرشمار دامواره و شى ءواره اند امكان رهايى از سلطه مـى بـخـشـد. گروه انسانهاى راستين را در زندگى خود تثبيت كرده يا به اسلام ارتقا مى دهـد. و از ايـن طـريـق بـه سـلطه سياسى و اقتصادى و فرهنگى جباران خاتمه مى بخشد. مـنـافـع ، و مـصـالح گـروهـهاى اجتماعى معينى را كه بخش صالح بشريت اند تامين كرده مطامع مستكبران و مترفان را عقيم مى نهد، و همه حكومتها را به نوعى تحت تاثير مى گيرد و بـه نـابودگى و سرنگونى برخى ، و به انقلاب و برپايى نوع ديگرى حكومت مى انـجـامـد. زيـرا هـر نظريه اى در فلسفه سياست ، فلسفه حقوق ، و فلسفه اخلاق بر يك انـسان - زندگى شناسى ويژه اى استوار است . خواه آن فيلسوف پرده از آن برداشته و بدان تصريح نموده باشد و خواه استتارش كرده مكتومش نهاده باشد.
حكام و نظامهاى سياسى تا زمانى بر سر كار پايدارند كه قادرند انسان شناسى خاص خود را به توده مردم بقبولاند و آنان را قانع و مومن گردانند. سلطه گران در صورتى قادر به ابقاى وضع خويش اند كه بطلان انسان شناسى خاصشان را از ديده بصيرت و كنجكاو مردم پنهان دارند.
بـه هـمـين سبب ، تاريخ انسان - زندگى شناسى بر خلاف تاريخ علم و تاريخ فلسفه بـا كـشـمكش ها، مخالفت ها، و جنگها آميخته است . باز به عكس آنها كه تاريخى يكسره رو به پيشرفت آهسته و بالنده دارند صاحب تاريخى پر از نشيب و فراز و افت و خيز است . در چـيـن بـاسـتـان ، مـوافـقـان انـسـان شناسى با مخالفان و دشمنانش درگيرند و هزاران سـال اسـت كـه رو در روى يـكديگرند. در اروپاى مدرن ، علم اخلاق و فلسفه اش در قياس بـا عـلوم طـبـيـعى در حالت غربت و عزلت به سر مى برد. در جامعه ايران و دهه پنجاه ، اسـلام - زنـدگـى شـنـاسـى از چـنـان مـايـه و عـمـقـى برخوردار است كه على رغم خفقان و سـركـوب فـرهـنـگـى ، مـردم از راهـهـاى زيـرزمـيـنـى و بـا اسـتقبال حبس و شكنجه و اعدام به يادگيرى و آموزشش به ديگران برمى خيزند و همت مى گـمـارنـد تـا توده اى چند ميليونى شده بزرگترين قدرت منطقه و بزرگترين استعمار جـهانى را ظرف مدت كوتاهى سرنگون مى سازند. اما در محيط آزادى كه بوجود مى آيد و هـمـه امكانات هم ظاهرا در خدمت اسلام به نظر مى رسد سطح آگاهى مردم و نسلهاى تازه ، از اسـلام بقدرى نازل و منحط است كه حتى واژه هايى مانند اسلام ، دين و آزادى - عزت نيز كاربرد وحيانى خود را از دست داده است بطورى كه هيچ تعريف صـحـيـح و سـالم و تـحـريـف نـشـده اى از آن نـه در ميان توده مردم يافت مى شود و نه در محافل علمى و دانشگاهى و نه در شبكه فرهنگى رسانه ملى .
رخـداد فـرهـنگى مهم ديگرى كه بر همين معنا دلالت دارد تفاوت بارزى است كه اين رشته معرفت از حيث تاريخ تكاملش با ساير شاخه هاى تحقيق فلسفى پيدا مى كند. شاخه هاى تحقيق فلسفى از گسترش پيوسته اما كند و آهسته و درازمدت سلسله اى از افكار كلى به وجـود مـى آيـنـد كـه هـر چـنـد بـا هـم اخـتلاف و تعارض دارند ولى به رشد و بالندگى انـديـشـه در هـمـان زمـيـنه و موضوع كمك مى كنند و نه اين كه آن را پس بزنند و جايش را بـگـيـرنـد. بطورى كه مى توان يك نظم منطقى روشنى را كه به دوام آن انديشه مدد مى رسـانـد و مـيـان حـلقـه هـايـش وحـدتـى پديد مى آورد ملاحظه كرد. در حالى كه انديشه و نـظـريـه پـردازى در زمـيـنـه انـسـان شـنـاسـى با مخالفتهاى شديد طرفهاى انديشنده و نظريه پرداز و طرفدارانشان همراه است . ارنست كاسيرر، كه به اين معنا متفطن مى شود، مـى گـويـد: در ايـن نـوع فـلسـفـه (انـسـان شـنـاسـى ) نـه تـحـول آرام مـفـاهـيـم - يـا نـظـريـات ، بـلكـه با برخورد يا تصادم قواى معنوى متخالف سـروكـار داريم . تاريخ فلسفه انسان شناسى مشحون از عميق ترين انفعالات و هيجانات انـسـانـى اسـت . ايـن نـوع فلسفه شباهتى با يك مساله ساده نظرى ندارد هر اندازه هم كه بـرد آن كـلى و وسـيع باشد. در اين نوع فلسفه است كه تمام سرنوشت انسان مطرح مى شود و به يك اتخاذ تصميم نهايى نيازمند مى گردد. 19
تـاثـيـر قاطع انسان - زندگى شناسى بر تعيين سرنوشت افراد و ملتها چندان است كه ايـن مـعـرفـت و مـسـائلش را بـايـد در صـدر مـعـارف و مـسـائل انسان و جامعه ها و بشريت قرار دهيم . قدر و مقام متفكران اجتماعى و مدعيان صلاح و اصـلاح را تـنـهـا با معيار آنچه در اين عرصه عرضه كرده اند مى توان سنجيد. چنان كه بهاى هر كس بقدر انسان - زندگى شناسى اوست .
آنچه پروردگار متعال با تفقه در دين از آن ياد مى فرمايد جز اين معرفت نيست .
متفكران خيرخواهى كه كمر به هدايت مردم مى بندند و مى خواهند آنان را به آزادى ، عزت و تـعـالى برسانند پيش از هر چيز مساله انسان چيست را مطرح مى كنند تا از اين طريق آنان را از قـدر و بـهـاى خـويـش آگاه و نسبت به ستم و تحميلهايى كه بر آنان مى رود حساس گـردانـنـد. طرح آن مساله آغاز درس هدايتگر و تعالى آور انسان - زندگى شناسى است . بـرگـرفتن توجه مردم از خور و خواب و رنج و فرسودگى و عطف آن به مقام بلندشان در نظام هستى و زندگى است .
در روزگـارى كـه دسـتـه هـاى فـلاسـفـه بـر روى موضوعاتى چون طبيعت ، وجود، منطق ، ريـاضـيـات مـتـمـركـز شـده انـد سـقـراط انسان چيست ؟ را مساله محورى خويش مى گرداند. گرچه پيوسته از حقيقت عينى مطلق و كلى بحث و گفتگو دارد در پشت آن گفتگو جستجويى دربـاره حـقـيـقـت انـسـان نـهـفـته است . او انسان را موجودى مى شناسد كه در پاسخ به يك سوال معقول مى تواند پاسخى عقلى بدهد. و چون اين توانايى را دارد كه به ديگران و بـه خـودش پـاسـخ انـديـشـمـنـدانـه بـدهـد مـوجـودى مـسـئول و اخـلاقـى اسـت . پـس حـكـمـت وجـود ايـن قـدرت در سـاخـتـار آدمـى جـز مـسـئول بـودنـش نيست . او چنين آفريده شده است كه درباره خودش به خودش پاسخ دهد و پاسخگو - يا مسئول - باشد.
نظرات شما عزیزان:
تبادل
لینک هوشمند